Gisteren (we zijn een beetje laat en dit is nog nieuw) was het 150 jaar geleden dat Charles Darwin en Alfred Russel Wallace gezamelijk hun bevindingen rond evolutie voor de eerste maal bekend maakten. Darwin verzamelde al twintig jaar lang feiten en gegevens om zijn ideeën rond evolutie en het ontstaan van het leven te onderbouwen toen hij een brief kreeg van de jonge onderzoeker en avonturier Wallace waarin deze zijn ideeën over het ontstaan van de soorten aan Darwin voorlegde. Geschokt ontdekte Darwin dat Wallace tot dezelfde conclusie als hemzelf was gekomen. Zoals het Victoriaanse heren betaamt, besloten Darwin en Wallace hun bevindingen gezamelijk voor te stellen.
Onder de titel On the Tendency of Species to form Varieties; and on the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selection werd zowel het artikel van Wallace (On The Tendency of Varieties to Depart Indefinitely from the Original Type) als dat van Darwin (Extract from an unpublished Work on Species, een soort samenvatting van zijn On The Origin Of Species) op 1 juli 1858 voorgesteld tijdens een samenkomst van het prestigieuze Linnean Society of London. Geen van beide auteurs was aanwezig. Darwins jongste zoon (zes maand oud) was een tweetal dagen ervoor gestorven terwijl Wallace nog steeds in Borneo verbleef voor onderzoek. Die lezing brak overigens niet veel potten.
In tegenstelling tot wat sommigen denken was het idee van evolutie al veel langer aanvaard in wetenschappelijke kringen. Het geniale van Darwin/Wallaces ontdekking was niet zozeer dat ze op evolutie, mutatie of toeval waren gestoten maar wel dat ze de verschillende puzzelstukken als eerste in elkaar wisten te passen. Toch zou pas een jaar later met de publicatie van Darwins beruchte/bekende boek On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life (korte titels kenden die kerels duidelijk niet) zijn (hun) theorie bij een groter publiek bekend raken en voor- en tegenstanders lokken.
Hoewel Darwin en Wallace in essentie eenzelfde opvattingen hadden, verschilden ze op een aantal belangrijke vlakken grondig van mening. Maar die geschiedenisles negeren we even. Ook aan de groeiende interesse in Darwins theorieën en boeken gaan we hier voorbij, net zoals aan het ontstaan van het zogenaamde neo-darwinisme waarbij Darwins visie op natuurlijke selectie gekoppeld werd aan inzichten uit de genetica (Mendel oa). U vindt genoeg info online en in boeken. Wat vooral interessant en intrigerend maar ook bedroevend is, dat zelfs honderdvijftig jaar later er nog steeds mensen zijn die weigeren de evolutieleer te aanvaarden (creationisten, al dan niet vermomd). Of, wat misschien nog schrijnender, is uit onwetendheid de leer reduceren tot het foutieve “het recht van de sterkste”.
De beruchte uitspraak “Survival of the fittest” (een uitspraak van Herbert Spencer en niet van Charles Darwin overigens) zegt NIET dat de sterkste overleeft, integendeel. “The fittest” laat zich misschien nog het beste vertalen als “de best aangepaste”, maar zelfs dat woord doet het idee van natuurlijke selectie oneer aan. Er is een reden waarom evolutiebiologen de uitspraak in zijn geheel negeren en liever over “natuurlijke selectie” spreken. Uiteraard is het idee van natuurlijke selectie complex in al zijn eenvoud maar er lijkt vooral een onwil te heersen om wat in essentie een ei van Columbus is, te zien.
We gaan hier geen poging doen om natuurlijke selectie uit de doeken te doen (bent u er nog, overigens?) maar we blijven erbij dat eenieder met gezond verstand en een beetje goodwill de essentie hiervan kan snappen en tezelfdertijd ook de vaak voorkomende misvattingen zoals dat de mens van de aap afstamt (we hebben een gemeenschappelijke voorouder), dat evolutie lineair verloopt in plaats vertakt (we kennen allemaal wel het dat rijtje “van aap naar mens” – fout dus), en uiteraard het sociaal darwinisme (dat bvb beweert dat sommige rassen inferieur zijn, terwijl er bij de mens geen “rassen” zijn op de homo sapiens sapiens na) eindelijk eens voorgoed in de vuilbak gekieperd kunnen worden.
Wie meer wil weten en lezen, kan uiteraard beginnen met Darwin zelf, maar tot zijn bekendste hedendaagse volgelingen die verrassend helder schrijven behoren Richard Dawkins (The Blind Watchmaker, Climbing Mount Improbable), Stephen Jay Gould en Daniel Dennet (Darwin’s Dangerous Idea). Zoals het overigens hoort in de wetenschap zijn Gould en Dawkins het op een aantal vlakken niet eens met elkaar maar beiden zijn wel overtuigde darwinisten. In het eigen taalgebied zijn Bas Haring (Kaas en de evolutietheorie, eigenlijk een kinderboek maar ook leuk voor volwassenen) en Mark Nelissen (De bril van Darwin) aanraders.
We zouden kunnen afsluiten met een quote van Bill Hicks “Have you noticed how creationists look really unevolved?” maar we geven graag even de laatste zin van Darwins autobiografie mee omdat het toont dat de echt groten oprecht bescheiden zijn:
“With such moderate abilities as I possess, it is truly surprising that I should have influenced to a considerable extent the belief of scientific men on some important points.”
(Binnenkort ook eens iets over muziek, beloofd).
Sezaar sez 